Θεσμικό πλαίσιο για τα δικαιώματα των ασθενών στην Ελλάδα

Σύµφωνα µε το άρθρο 47 του  Ν.2071/1992 (Α΄123):

• το δικαίωµα για προσέγγιση στις υπηρεσίες του νοσοκοµείου,
• το δικαίωµα παροχής φροντίδας µε τον οφειλόµενο σεβασµό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια,
• το δικαίωµα συγκατάθεσης ή άρνησης κάθε διαγνωστικής ή θεραπευτικής πράξης που πρόκειται να διενεργηθεί σ’ αυτόν,
• το δικαίωµα να ζητήσει να πληροφορηθεί ό,τι αφορά την κατάσταση της υγείας του, καθώς και των κινδύνων που συνεπάγονται διαγνωστικές και θεραπευτικές πράξεις,
• το δικαίωµα προστασίας της ιδιωτικής του ζωής,
• το δικαίωµα σεβασµού και αναγνωρίσεως των θρησκευτικών και ιδεολογικών του πεποιθήσεων,
• το δικαίωµα παρουσίασης ή κατάθεσης αρµοδίως διαµαρτυριών και ενστάσεων και πληροφόρησης των επ’ αυτών ενεργειών και αποτελεσµάτων.

O Ν.2619/1998 (Α΄132), που κύρωσε τη «Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική»,  εµπεριέχει άρθρα που αφορούν στα δικαιώµατα των ασθενών όπως:

• ισότητα των ευκαιριών στην περίθαλψη (κεφ.1, άρθρο 3).
• ελεύθερη συναίνεση των ασθενών «Επέµβαση σε θέµατα υγείας µπορεί να υπάρξει µόνον αφού το ενδιαφερόµενο πρόσωπο δώσει την ελεύθερη συναίνεσή του, κατόπιν προηγούµενης σχετικής ενηµέρωσής του». …«Το ενδιαφερόµενο πρόσωπο µπορεί ελεύθερα και οποτεδήποτε να ανακαλέσει τη συναίνεσή του» (κεφ. ΙΙ, άρθρο 5). Επίσης στον εν λόγω νόµο περιλαµβάνονται άρθρα για την προστασία των προσώπων που βρίσκονται σε αδυναµία να συναινέσουν ή που πάσχουν από διανοητική διαταραχή (Κεφ.ΙΙ, άρθρο 6 & 7).
• δικαίωµα στην ενηµέρωση «Όλοι έχουν δικαίωµα σεβασµού της προσωπικής τους ζωής σε σχέση µε την πληροφόρηση για την κατάσταση της υγείας τους» (Κεφ.ΙΙΙ, άρθρο 10).

Σύμφωνα µε την παρ. 3 του άρθρου 2 του Ν.2716/1999 (Α΄ 96):

• το δικαίωµα για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας,
• το δικαίωµα για εξειδικευµένη ατοµική θεραπεία,
• το δικαίωµα να αµφισβητεί ο ασθενής στο δικαστήριο την ακούσια νοσηλεία, να συνοµιλεί κατ’ ιδίαν µε δικηγόρο, να έχει πρόσβαση στα δεδοµένα των αρχείων που τον αφορούν,
• το δικαίωµα να προστατεύει την περιουσία του και το δικαίωµα της κοινωνικής του επανένταξης.

Ο Ν.3418/2005 (Α΄ 287),στο ΚΕΦ. Γ, Σχέσεις Ιατρού και Ασθενή, άρθρα 8-15 περιλαµβάνει και περιγράφει δικαιώµατα ασθενών ως εξής:

• «Ο ιατρός φροντίζει για την ανάπτυξη σχέσεων αµοιβαίας εµπιστοσύνης και σεβασµού µεταξύ αυτού και του χρήστη – ασθενή. Ακούει τους ασθενείς του, τους συµπεριφέρεται µε σεβασµό και κατανόηση και σέβεται τις απόψεις, την ιδιωτικότητα και την αξιοπρέπειά τους» (άρθρο 8, παρ. 2).
• «Ο ιατρός δίνει προτεραιότητα στην προστασία της υγείας του ασθενή» (άρθρο 9, παρ.1).
• «Ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. Οφείλει να ενηµερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγµατική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόµενο και τα αποτελέσµατα της προτεινόµενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόµενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης, έτσι ώστε ο ασθενής να µπορεί να σχηµατίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και οικονοµικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρεί, ανάλογα, στη λήψη αποφάσεων» (άρθρο 11, παρ.1).
• «Ο ιατρός δεν επιτρέπεται να προβεί στην εκτέλεση οποιασδήποτε ιατρικής πράξης χωρίς την προηγούµενη συναίνεση του ασθενή» (άρθρο 12, παρ.1).
• «Ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεµύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή τους οικείους του» (άρθρο 13, παρ. 1).
• «Ο ασθενής έχει δικαίωµα πρόσβασης στα ιατρικά αρχεία, καθώς και λήψης αντιγράφων του φακέλου του» (άρθρο14, παρ.8).

Ο Ν.4213/2013 (Α΄ 261), με τον οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία 2011/24/ΕΕ στο εθνικό δίκαιο, προσδιορίζει τα δικαιώµατα των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονοµικής περίθαλψης. Η Διεύθυνση Διεθνών Ασφαλιστικών Σχέσεων ΕΟΠΥΥ ορίζεται ως το Εθνικό Σημείο Επαφής (ΕΣΕ) Διασυνοριακής Περίθαλψης με αρμοδιότητα την πληροφόρηση ασθενών κρατών μελών ΕΕ  σχετικά με τα δικαιώματά τους στην Ελλάδα και στην ΕΕ. Ειδικότερα, αφορά σε δικαιώματα σχετικά με:

• αποζημίωση δαπανών  διασυνοριακής υγειονοµικής περίθαλψης,
• διασφάλιση παροχής πληροφοριών ώστε οι μεμονωμένοι ασθενείς να κάνουν συνειδητές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων της επιλογής θεραπείας, της διαθεσιμότητας, της ποιότητας και της ασφάλειας της υγειονομικής περίθαλψης,
• παροχή πληροφοριών για την άδεια ή το καθεστώς καταχώρησης των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, την ασφαλιστική τους κάλυψη ή άλλους τρόπους ατομικής ή συλλογικής προστασίας όσον αφορά στην επαγγελματική τους ευθύνη,
• ενημέρωση για περιπτώσεις πρόκλησης βλάβης από την παροχή υγειονομικής περίθαλψης και τους μηχανισμούς υποβολής και διαχείρισης παραπόνων και καταγγελιών,
• προστασία της ιδιωτικής ζωής σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα,
• εξασφάλιση της συνέχειας της περίθαλψης και της πρόσβασης στον ιατρικό φάκελο,
• απαγόρευση των διακρίσεων λόγω εθνικότητας εις βάρος ασθενών άλλων κρατών-μελών της ΕΕ.

Στο Ν.4368/2016 (ΦΕΚ Α΄ 21), άρθρο 59, παρ 1, αναφέρονται ενδεικτικά και προστατεύονται:

• το δικαίωµα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας χωρίς διακρίσεις,
• το δικαίωµα σε αξιοπρεπείς συνθήκες φροντίδας υγείας και περίθαλψης,
• το δικαίωµα στη συνέχεια της φροντίδας υγείας,
• το δικαίωµα σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας,
• το δικαίωµα στην πληροφόρηση για την παροχή κατάλληλης και τεκµηριωµένης υπηρεσίας υγείας,
• το δικαίωµα στον αυτοκαθορισµό,
• το δικαίωµα στη συναίνεση και ενηµέρωση,
• το δικαίωµα πρόσβασης στον ιατρικό φάκελο και αρχεία,
• το δικαίωµα στο απόρρητο, στην ιδιωτικότητα και στην προστασία των προσωπικών δεδοµένων,
• το δικαίωµα προστασίας της γενετικής ταυτότητας και,
• το δικαίωµα αναφοράς και λήψης γραπτής απάντησης.